بررسی دیدگاه های تفسیری فلسفی ملاصدرا در مورد مسئله ی تسبیح موجودات

اعتقاد به سریان تسبیح قولی در سراسر هستی از اصول مسلم و پذیرفته شده در حکمت متعالیه می باشد و ملاصدرا به عنوان یک فیلسوف، عارف و مفسر از سه منظر فلسفی، عرفانی و تفسیری به مسئله ی مذکور نگریسته است. این پژوهش در پی آن است که ضمن معناشناسی واژه ی تسبیح با نگاهی تفسیری فلسفی به بحث تسبیح، شاخص های بارز تسبیح را از دیدگاه ملاصدرا تبیین نماید. حکیم صدرا در بعد فلسفی با تکیه بر برخی از مبانی فلسفی اش حکم به سریان حیات، علم، کلام و سایر صفات کمالیه در سراسر عالم می کند، از این رو معتقد است که تسبیح در تمام موجودات حتی در جمادات به صورت حقیقی و با زبان قول یعنی زبان مخصوص به خود می باشد چرا که از روی علم و آگاهی حق تعالی را از نقایص منزه می دارند و معنای تسبیح قولی چیزی جز این نیست لذا در راستای اثبات دیدگاهش سه برهان بر قولی بودن تسبیح موجودات اقامه می کند. عقیده ی ملاصدرا در بعد تفسیری مطابق با دیدگاه فلسفی اش می باشد لذا از طریق استناد به آیات و روایاتی که متضمن تسبیح موجودات اند و نیز آیات و روایاتی که حکایت از وجود علم و سایر کمالات در موجودات دارند به بیان عقاید خاص خودش مبنی بر حقیقی بودن تسبیح موجودات می پردازد. اگرچه ملاصدرا بیان می کند که تمام موجودات به زبان قال مسبِّح خداوند می باشند ولی منکر تسبیح به زبان حال نیست؛ زیرا تسبیح حالی به این معناست که با تفکر در مخلوقات، تنزیه و تقدیس خالقشان را از نقایصی که در این مخلوقات است نتیجه بگیریم که چنین چیزی منافاتی با این حقیقت که موجودات به زبان قال و از روی آگاهی به تسبیح خداوند می پردازند ندارد، لذا ملاصدرا معتقد است که موجودات به زبان حال و از جهات مختلفی مانند حدوث، امکان و امثال این ها نیز دالِ بر تنزیه حق تعالی هستند.